مشخصات گیاه‌شناسی شلغم علوفه‌ای
شلغم علوفه‌ای با نام علمی (Brassica rapa L.) از خانواده (Brassicaceae)، شلغم از گياهان بومي سيبري است، شکل گياه بسيار شبيه تربچه است. شلغم گیاهی است دو ساله با برگ‌های ناصاف پوشیده از كرك پراكنده یا بدون كرك، با بریدگی‌های زیاد به رنگ سبز و سفید است. ریشه آن متورم و به دو شكل گرد و پهن و یا دراز به رنگ سفید با لكه‌ای بنفش و یا كاملا سفید است. میوه آن غلافی باریك دراز كه در آن چند دانه سیاه قرار دارد برگ‌ها ساده، سبز و کرکدار هستند و به صورت روزت بروي ريشه قرار گرفته‌اند. سيستم ريشه‌اي گسترده، ظريف و منشعب است. تحقيقات نشان داده؛ گياهاني که سن آن‌ها سه هفته است داراي ريشه عميقي به طول 60 سانتيمتر و گياهان 40 روزه، ريشه‌هايي تا عمق 90 سانتيمتر دارند. بذر شلغم بسيار کوچک و شبيه خاک شير است. اين بذور قهوه‌اي رنگ سريعا جوانه مي‌زنند.
جدول1- مشخصات گیاه‌شناسی شلغم علوفه‌ای
|
نام فارسی
|
شلغم علوفه‌ای
|
|
نام انگلیسی
|
Field mustard
|
|
نام علمی
|
Brassica rapa L.
|
|
خانواده
|
Brassicaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و میوه شلغم علوفه‌ای
کاشت
شلغم مانند تربچه و چغندر يک محصول فصل خنک است و نيازمند آب و هواي خنک در طول دوره رشد مي‌باشد. از اين رو بسته به شرايط آب و هوايي در هر منطقه به نحوي کشت مي‌شود. کشت پاییزه چغندر از آبان ماه شروع می‌شود. گیاه شلغم را با توجه به درجه حرارت محیط از اول فروردین ماه تا اول تیرماه می‌کارند تا محصول پیش رس بدست آورند. ولی برای کشت عادی مناسب‌ترین زمان کشت شلغم، پائیز و اوایل شهریور ماه است، که محصول بهتری عاید می‌شود. در کشت عادی شلغم بایستی مراقبت شود که بذر انواع پیش رس را در ماه‌های شهریور و مهر ماه و بذر انواع دیررس را از مرداد ماه تا شهریور ماه بکارند. شلغم در خاک‌هاي خوب زهکشي شده از جمله خاک شنی و به ميزان جزئي اسيدي خوب رشد مي‌کند. بعد از يک شخم عميق، کلوخه‌هاي بزرگ را نرم کرده و در دو جهت دندانه مي‌زنيم. اين عمل باعث جمع آوري سنگ‌ها و ريشه‌هاي علفهاي هرز شده، بستر نرم و مناسبي براي کشت بذر فراهم مي‌شود. سپس بذور در عمق 1-0.5 سانتیمتر و در رديف‌هايي به فاصله 30 سانتيمتر کشت مي‌شوند. مقدار بذر مصرفی توصیه شده برای کاشت شلغم علوفه‌ای 25 کیلوگرم در هکتار می‌باشد.
داشت
گیاه شلغم به آبیاری زیاد نیاز دارد. اما برای برداشت محصول با کیفیت بهتر است هر 8 الی 10 روز یکبار مزرعه را آبیاری کرد.
برای کوددهی شلغم علوفه‌ای توصیه شده است که مقدار 50 تن كود دامي در هكتار به همراه 300 كيلوگرم كود فسفاته و 300 كيلوگرم كود پتاسه قبل از شخم اول و يا بعد از شخم اول به زمین داده شود و 350 كيلوگرم كود ازته به صورت سرك در چند نوبت بصورت تقسيط در طول فصل رشد به گیاه داده شود.
شکل 2- مزرعه شلغم علوفه‌ای
برداشت
انرژی قابل متابولیسم، انرژی خالص، پروتئین میکروبی و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر در علوفه تازه شلغم بیشترین مقدار است و با سیلو کردن علوفه شلغم مقدار آن‌ها کاهش خواهد یافت اما افزودن شکر و ملاس سطح انرژی قابل متابولیسم، انرژی خالص، پروتئین میکروبی و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر را بهبود بخشید. همچنین استفاده از افزودنی‌هایی نظیر شکر، ملاس، سبوس و تفاله چغندرقند سبب افزایش ارزش غذایی این سیلو می‌شود و در طول زمستان تا اوايل بهار به مصرف دام مي‌رسد. شلغم علوفه‌ای معمولا در اواخر پاییز و اوایل زمستان جهت استفاده، غده چغندرقند برداشت می‌شود که در این زمان بخش هوایی آن (ساقه و برگ) به طول 50-30 سانتیمتر رشد کرده‌اند و دارای ماده خشک 15-14 درصد است؛ اما گاهی به دلیل عدم نیاز بازار و تصمیم به استفاده آن به عنوان منبع علوفه، برداشت به فصل بهار موکول می‌شود که در این زمان بخش هوایی شلغم طول 90-80 سانتیمتر خواهد داشت و غده‌های آن به دلیل رشد ساقه و برگ‌ها کوچک است.