مشخصات گیاه‌شناسی برگ‌بو
برگ‌بو با نام علمی (Laurus nobilis L) از خانواده (Lauraceae)، درختی با تنه صاف و تاج هرمی شکل یا درختچه با انشعابات زیاد و بومی نواحی مدیترانه و اروپاي جنوبی است. ارتفاع گیاه در آب و هواي مدیترانه‌اي یا اقیانوسی به 30 متر نیز می‌رسد؛ ولی در سایر نقاط معمولا 10-12 متر می‌شود. گیاهی همیشه سبز با برگ‌هاي فشرده است. گیاهان این تیره، داراي سلول‌هاي اسانس‌دار (غده‌هاي تک سلولی) پراکنده در بخش‌هاي مختلف و سلول‌هاي موسیلاژدار، مخصوصا در ناحیه پوست می‌باشند. از نظر درمانی خواص عده‌اي از این گیاهان مربوط به وجود اسانس‌ها در بخش‌هاي پیکر آن‌ها می‌باشد. درخت برگ‌بو، داراي برگ‌هاي معطر، منفرد، چرمی، ضخیم، کامل ولی با کناره موجدار، دندانه‌دار، نوك تیز، به طول 8 تا 14 و به عرض 2.5 تا 4.5 سانتیمتر به رنگ سبز تیره، شفاف در سطح فوقانی پهنک ولی کمرنگ‌تر در سطح تحتانی، بی‌کرك و چرمی می‌باشد.
عطر برگ‌هاي آن نیز بر اثر مالش دادن قوي‌تر می‌شود. طعم آن‌ها کمی تلخ است. برگ‌بو، گل‌هایی به صورت دسته‌هاي چهارتایی دارد. هر پایه بعد از سال رشد گل می‌دهد. برگ بو داراي گل‌هاي یک جنسی است. بعضی پایه‌ها پلی‌گام‌اند. گل‌هاي نر آن داراي 8 تا 12 پرچم ولی ماده آن‌ها زرد مایل به سبز و داراي یک مادگی محصور در 4 پرچم غیر زایاست. میوهاش به طول 15-10 میلی‌متر، به صورت سته، مدور بیضوي تا تخم مرغی، به رنگ آبی یا ارغوانی که هنگام رسیدن بنفش تا سیاه رنگ می‌شود و محتوي یک دانه با لپه‌هاي گوشتدار و روغنی است و پس از خشک شدن ظاهر چیندار پیدا می‌کند.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی برگ‌بو
|
نام فارسی
|
برگ بو
|
|
نام انگلیسی
|
Lauraceae
|
|
نام علمی
|
Laurus nobilis L
|
|
خانواده
|
Lauraceae
|
شکل 1- آشنایی با درخت، برگ، گل و میوه برگ بو
کاشت
برگ بو، در زمین‌هاي غنی از مواد غذایی بهتر رشد می‌کند. تکثیر آن با قلمه و قلمه‌هاي ریشه‌دار، نشا یا با پا‌جوش و خوابانیدن صورت می‌گیرد. پـس از 7 -8 ماه ریشه‌هاي آن به قدر کافی توسعه یافته و مستقر می‌شود. همچنین تکثیر گیاه با کاشت بذر صورت می‌گیرد ولی چون پروس‌هاي طولانی دارد معمولا کاربردي نیست.
نیاز آبی برگ بو پایین است و باید در مکان سایه آفتاب و در خاکی با زهکشی خوب کاشته شود. هرس کردن گیاه در زمستان یا اوایل بهار بهتر است در عین حال هر زمان میتوان این کار را انجام داد. در روش کاشت میتوان گودالی به اندازه حجم ریشه در آورد و کف آن کود حیوانی پوسیده ریخت. ریشه نهال را طوري در گودال قرار داد که طوقه در سطح زمین قرار گیرد. اطراف ریشه را خاك ریخته و فشرده نمود و سپس آبیاري کرد. قلمه‌ها در اواخر تابستان و نزدیک پاییز کاشته می‌شوند. موفقیت در قلمه‌زنی دقت زیاد نیاز دارد و تقریبا مشکل است، ولی اگر حاصل شود میتواند بسیار درآمدزا باشد. خاك سنگین مخلوطی از خاك گلدان، ماسه، رس و کود گاوي خشک براي برگ بو توصیه می‌شود. کود اضافی نباید به گیاه داده شود؛ چون دیده شده این کار به گیاه آسیب میزند. بعضی‌ها، اواخر زمستان را زمان مناسبی براي کاشتن و جا به جا کردن برگ بو می‌دانند؛ اما اوایل بهار اطمینان بخش‌تر است و نیز بهتر است تا گیاه دو ساله نشده آن را جابه جا نکرد.
داشت
برگ بو را سه روز در میان باید آبیاري کنید. این که اجازه داده شود تا خاك قبل از آبیاري‌هاي بعدي کمی خشک شود مهم است. در عین حال که نباید بـه طور کامل خشک باشد البته خیس هم نباید باشد؛ چون ممکن است در نقاط مرطوب مشکل پوسیدگی ریشه‌رخ دهد. در زمستان آبیاري باید به حداقل برسد؛ به طوري که فقط ریشه‌ها خشک نباشند.
برگ بو، سیستم ریشه‌اي کم عمق دارد. در اردیبهشت و تیر میتوان کوددهی را انجام داد.
برداشت
بررسی اسانس موجود در برگ‌هاي گیاه برگ بو در مراحل مختلف رشد رویشی، گلدهی و بذردهی (نشان داده که بیشترین مقدار اسانس در مرحله گلدهی به دست می‌آید. گل‌هاي زرد رنگ برگ بو در اواسط بهار ظاهر می‌شوند. بنابراین برداشت هنگام گلدهی مقرون به صرفه‌تر است؛ البته عطر برگ‌ها آنقدر زیاد است که در بقیه زمان‌ها نیز امکان‌پذیر است. چیدن برگ‌هاي معطر آن براي اینکه سبزي کامل داشته باشد، معمولا باید صبح زود انجام شود و براي خشک کردن روي هم انباشته نشود و در لایه‌هاي نازك در سایه پهن و خشک شود. خشک کردن در آفتاب موجب می‌شود که رنگ سبز زیباي برگ‌ها قهوه‌اي شود و مقدار زیادي روغن معطر و اسانس آن از بین برود.
خشک کردن در دستگاه‌هاي خشک‌کن هم امکان‌پذیر است، فقط چون برگ‌هاي گیاه آب زیاد ندارند، باید مواظب بود تا به موقع زیر و رو شوند و نسوزند. البته خشک کردن در سایه گرم به مراتب بهتر است. در خشک کردن بهتر است برگ‌ها از ابتدا جدا نشوند بلکه شاخه‌هاي برگدار 2-3 ساله قطع شوند، شاخه‌ها دسته شده و در سایه خشک شوند.
بدین ترتیب رنگ سبز برگ‌ها بهتر حفظ می‌شود. برگ بو اغلب با برگ و شاخه و حتی با میوه، توأمان عرضه و فروخته می‌شود. در حالت دیگر برگ‌ها بعد از خشک شدن، از شاخه جدا می‌شوند و برگ‌هاي زرد کنار گذاشته می‌شوند. برگ‌هاي خشک شده در رده‌هاي کیفی جداگانه بسته‌بندي می‌شوند. البته در این حالت شاخه‌هاي کنار گذاشته شده تراکم زیادي از مواد دارویی گیاه را در خود تجمع داده‌اند و صلاح نیست که دور ریخته شوند و بهتر است از آن‌ها در اسانس‌گیري استفاده شود چون گیاه در حال خشک شدن به تدریج مواد موجود در برگ را به شاخه عودت می‌دهد.